Το σχολείο είναι ιστορία
Το Δημοτικό Σχολείο Τσικαλαριών ιδρύθηκε στις 7 Οκτωβρίου του 1899, την εποχή της Κρητικής Πολιτείας (1898-1908/1913). Αρχικά το Δημοτικό Σχολείο Τσικαλαριών στεγαζόταν σε παλιό κτίριο στην αυλή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και αποτελείτο από μια αίθουσα διδασκαλίας και ένα υπόγειο, το οποίο κτίστηκε από τους κατοίκους του χωριού.
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος επέδρασε, όπως ήταν φυσικό, ανασταλτικά στη λειτουργία του σχολείου. Το 1924 αυξήθηκε αισθητά ο αριθμός των μαθητών, με τη φοίτηση των παιδιών Μικρασιατών προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στα Μετόχια, γειτονιά του χωριού. Το σχολείο λειτούργησε ως διαπολιτισμικό χωνευτήρι και βοήθησε στη σταδιακή αποδοχή των προσφύγων από τους ντόπιους. Το σχολείο προήχθη το 1929 σε διτάξιο με την υπ. αριθμ. 383/23-10-1929 απόφαση του Υπουργείου Παιδείας. Το έτος 1936 κτίστηκε άλλο κτίριο με δυο αίθουσες βορειοδυτικά του χωριού στη θέση «Κόφισσες». Το 1940 το σχολείο καταλείφθηκε από τους 'Aγγλους, που το χρησιμοποιούσαν ως αποθήκη ιματισμού. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε από το Γερμανικό Ναυτικό. Κατά τη γερμανική κατοχή, στα Τσικαλαριά μεταφέρθηκε και το Δημοτικό Σχολείο Σούδας, γιατί η Σούδα είχε χαρακτηριστεί εμπόλεμη ζώνη. Τα δυο σχολεία λειτούργησαν σε οικήματα που παραχωρηθήκαν από τους κατοίκους, ενώ κάποιες τάξεις λειτούργησαν στο Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Ένας παλιός μαθητής θυμάται… «…την κατοχή δεν πηγαίναμε όλα τα παιδιά στο σχολειό. Ήμασταν φτωχά. Άλλα δεν προβιβάζονταν, μέναμε δυο - τρεις χρονιές στην ίδια τάξη. Άλλα φεύγανε, άλλα τα στέλνανε σε δουλειές. Είχαμε γερμανική κατοχή, έπρεπε να ζήσουμε, να φάμε ένα κομμάτι ψωμί… Γράφαμε σε μια πλάκα. Μάθαμε λίγα, αλλά καλά γράμματα. Ήταν δύσκολα και για τους δασκάλους… Κάναμε Ανάγνωση, Αριθμητική, Θρησκευτικά και Ιστορία. Μαθαίναμε και τραγουδάκια… Την μπάλα τη φτιάχναμε από κουρέλια. Κάναμε μπάλα τη φούσκα του χοίρου… Ήμασταν ξυπόλητα χειμώνα καιρό, με κοντά παντελόνια όλο μπαλώματα. Παίζαμε κουτσό, τις αμάδες, τα πεντόβολα. Είχα μια τσάντα πάνινη… Πεινούσαμε. Μου ‘βαζε η μάνα μου δυο χαρούπια… Τρώγαμε πολύ ξύλο από το δάσκαλο».
Αργότερα , το έτος 1945, η Σχολική Εφορεία πούλησε το σχολείο που βρισκόταν στον αύλειο χώρο του Ναού της Κοιμήσεως στην εκκλησία, για να διαμένει ο εκάστοτε εφημέριος. Το 1952 το σχολείο προήχθη σε τετρατάξιο με την υπ. αριθμ. 183/10-7-1952 απόφαση. Το 1958 προστέθηκε και άλλη αίθουσα διδασκαλίας. Πιο πάνω από το διδακτήριο βρισκόταν ο χώρος του συσσιτίου. Ηλεκτρική και υδραυλική εγκατάσταση δεν είχε το σχολείο μέχρι το 1965. Από τα αρχεία του σχολείου προκύπτει: «Εν έτει 1965-66 εγένετο υδραυλική εγκατάστασις εις το σχολείο, μεταφερθέντος του ύδατος εκ της πηγής Πολύ Νερού, έναντι δαπάνης 24.506,30 δρχ.»
Οι αναμνήσεις μιας δασκάλας… «Μεγαλώνοντας ονειρεύτηκα μα τι άλλο; Να γίνω δασκάλα… Τώρα που γέρασα, πώς λαχταρώ τα χρόνια εκείνα. Προσεύχομαι να ‘ναι καλά και ευλογημένα όλα τα παιδιά. Πώς λαχταρώ να με θυμούνται και να με χαιρετούν στο συναπάντημά μας. Να μου θυμίζουν και να ξαναζώ το κουβεντολόι μας για την αγάπη, την ειρήνη, τη δικαιοσύνη, τη συναδέλφωση των λαών… Τώρα που γέρασα πώς λαχταρώ ν’ ακούσω πάλι το γλυκοκελάηδημα των πουλιών. Τα ηλιοβασιλέματα και το σφύριγμα του ανέμου το καταχείμωνο να μου τραγουδούν: ¨ Γεια σου δασκάλα μου κι αύριο πάλι !¨. Τώρα που γέρασα...»
Από τότε πολλά άλλαξαν. Οι υποδομές στο σχολείο σταδιακά βελτιώθηκαν, το κτίριο αναβαθμίστηκε και σήμερα στεγάζονται εκεί τα δυο νηπιαγωγεία του χωριού. Το Δημοτικό Σχολείο λειτουργεί πλέον ως 9/θέσιο και στεγάζεται σε καινούριο κτίριο από το 1997. Το νέο κτίριο κτίστηκε δυτικά του παλιού. Το Δημοτικό Σχολείο Τσικαλαριών είναι άρρηκτα δεμένο με την ιστορία του τόπου, από το 1889 μέχρι και σήμερα.
Οι εκπαιδευτικοί που το υπηρέτησαν και το υπηρετούν αγωνίζονται μαζί με το σύλλογο γονέων και όλους τους φορείς του χωριού για ένα σχολείο, όπως το θέλουν οι μαθητές του.
Οι μαθητές λοιπόν ονειρεύονται ότι...
«ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΑΣ»
«ΕΙΝΑΙ ΓΝΩΣΗ»
«ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΑ»
«ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΓΚΑΛΙΑ ΦΙΛΩΝ»
«ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΕΚΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΓΙΟΡΤΗ»
«ΕΙΝΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙ»
«ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ»
«ΕΙΝΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»
«ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΙΝΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ»